#KaliszKobiet - Zofia Smętek

Przez cały marzec w ramach akcji #KaliszKobiet przypominać będziemy znane i cenione, zasłużone dla naszego miasta kobiety.

Przed II wojną światową zdobyła co najmniej siedem medali mistrzostw Polski w rzucie oszczepem oraz biegu sztafetowym, tenisie stołowym i hazenie - odmianie piłki ręcznej. Była obojnakiem. W wieku 27 lat przeszła zmianę płci i przyjęła imię Witold.

Urodziła się 17 grudnia 1910 roku w Kaliszu. Tu się wychowywała i zaczynała karierę sportową w sekcji lekkoatletycznej Kaliskiego Klubu Sportowego. W 1930 r. wygrała zawody zorganizowane przez Kaliskie Towarzystwo Cyklistów - pierwsze w historii miasta.

W 1931 roku dostała propozycję podjęcia treningów w Łódzkim Klubie Sportowym. Była sportsmenką wszechstronną. Biegała, rzucała oszczepem, grała w hazenę i ping-ponga. Pierwszy wielki sukces odniosła w rzucie oszczepem, który był jej koronną konkurencją. W 1932 roku zdobyła złoty medal mistrzostw Polski, przepustkę do kadry narodowej, w której wystąpiła czterokrotnie. Jednocześnie broniła barw ŁKS w hazenie, zdobywając w tym samym roku mistrzostwo kraju.

Według relacji prasowych Zofia Smętek pozytywnie wyróżniała się na boisku. Wystartowała także w mistrzostwach Polski w przełajach, zajmując wysokie, czwarte miejsce. 14 maja 1933 roku w trakcie meczu ŁKS Łódź – KP Zjednoczone, Zofia Smętek pobiła najstarszy lekkoatletyczny, bo liczący pięć lat, rekord Polski w rzucie oszczepem. Wynik 36 metrów i 92 centymetry był o ponad 2 metry lepszy od jej dotychczasowej "życiówki".

Rok 1933 był zresztą wyjątkowo udany dla zawodniczki, bo w następnych miesiącach jeszcze dwukrotnie poprawiała rekordowy wynik, uzyskując ostatecznie 38,23 m. Warto wspomnieć, że w trakcie zawodów, które odbyły się 22 października, Zofia rzuciła najdalej także lewą ręką, bijąc o ponad 2 metry rekord świata oburącz. Rekordów już więcej nie pobiła, ale zdobywała kolejne medale krajowych czempionatów. Do złota w oszczepie dołożyła trzy srebrne krążki (1934-36). W 1935 roku w sztafecie 4x200 metrów wywalczyła medal brązowy.

Wówczas była już zawodniczką Warszawianki, którą reprezentowała także w ping-pongu. I to z powodzeniem, bo w 1937 roku została pierwszą mistrzynią Polski. Rok wcześniej, w czerwcu 1936 roku Zofia Smętek zajęła drugie miejsce w mistrzostwach Warszawy w biegu na 800 m, przegrywając jedynie z bezkonkurencyjną Jadwigą Nowacką. Złoty medal w tenisie stołowym zdobyty w styczniu 1937 roku był ostatnim w karierze.

W tym samym roku - z nielicznych zachowanych informacji wiadomo, że - Zofia Smętek przeszła operację zmiany płci w szpitalu im. Dzieciątka Jezus w Warszawie. Smętek była obojnakiem i zdecydowała, że będzie mężczyzną. Jednocześnie zmieniła imię na Witold. Chociaż prasa donosiła o operacji zmiany płci, najprawdopodobniej chodziło tylko o wyeksponowanie już istniejących cech męskich zawodniczki. Z doniesień dzienników wiadomo bowiem, że zabieg chirurgiczny miał jedynie charakter zewnętrzny i nie zagrażał w żaden sposób życiu pacjentki.

W okresie dojrzewania Smętkówna przeszła mutację (pisano o jej niskim głosie), a jej cechy kobiece słabły z wiekiem. Po operacji lekkoatletka startowała w konkurencjach dla mężczyzn. Jednak nie dorównywała im siłą i umiejętnościami. Witold nie osiągnął w sporcie żadnych sukcesów.

Po II wojnie światowej Smętek zrezygnował ze sportu na rzecz nauki. W 1955 r. ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim, a przez kolejne lata oprowadzał jako przewodnik wycieczki po Warszawie. Ożenił się i podobno miał z tego związku troje dzieci.

Zmarł 29 stycznia 1983 r. w Warszawie w wieku 73 lat. Do końca życia interesował się sportem.

Zostawił po sobie wspomnienia w wydanej w 1939 r. w Paryżu i, niestety, niedostępnej w Polsce książce „Confession amoureuse de la femme qui devint homle”, czyli „Wyznanie miłości kobiety, która stała się mężczyzną”.

Tekst: Anna Błaszczyk, zdjęcie: Foto-Ross
Wersja do druku
Wersja PDF