Rok 2024 w Kaliszu proklamowany został przez Radę Miasta Kalisza „Rokiem Marii Dąbrowskiej”. Impuls do działania, dała inicjatorom tematycznych projektów, uchwała Nr LXXI/1016/2023 RMK z 28 grudnia 2023 roku w sprawie ustanowienia roku 2024 w Kaliszu Rokiem Marii Dąbrowskiej. 

Realizując wynikające z niej postanowienia, wzorem poprzednich lat, Krystian Kinastowski, Prezydent Miasta Kalisza wystąpił do instytucji kultury, organizacji pozarządowych oraz placówek oświatowych i szkolnictwa akademickiego, a także do podmiotów powołanych w celu ochrony dziedzictwa narodowego i przedstawicieli samorządu z zaproszeniem na spotkanie, podczas którego ustalony został skład Komitetu Obchodów Roku Marii Dąbrowskiej w Kaliszu. Podstawowym zadaniem Komitetu było wypracowanie propozycji wydarzeń dedykowanych autorce "Nocy i dni" oraz realizacja całorocznego, interdyscyplinarnego programu obchodów. Pracami Komitetu kieruje wiceprezydent Grzegorz Kulawinek, a koordynacja programu powierzona została Wydziałowi Kultury i Sztuki, Sportu i Turystyki.

 Maria Dąbrowska - biografia.

Wstępem do obchodów, dedykowanych autorce „Nocy i dni”, było spotkanie zorganizowane przez Kaliską Radę Kobiet pod koniec stycznia w Dworku pisarki w Russowie, będącym obecnie oddziałem Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej. Było ono poświęcone życiu uczuciowemu pisarki i jej związkom emocjonalnym. O życiu, miłości, relacjach Marii Dąbrowskiej opowiadał Michał Miklas, kurator wystawy i autor książki "Trudne związki".

W Kaliszu natomiast, weszliśmy tanecznym krokiem w obchody Roku Marii Dąbrowskiej.
W przeddzień pierwszego dnia wiosny, na Głównym Rynku, w tańcu zawirowało setki uczestników, wśród których największą grupę stanowiła młodzież kaliskich placówek edukacyjnych, zaproszonych do akcji przez Szkołę Tańca Piotra Sieraszewskiego oraz Miasto Kalisz. Niezapomnianego „Walca Barbary”, skomponowanego przez Waldemara Kazaneckiego do filmu „Noce i dnie” w reż. Jerzego Antczaka, wykonała orkiestra złożona z muzyków na co dzień koncertujących w formacjach
z Liskowa i Mycielina.

„Walc Barbary”, tym razem w wykonaniu zespołu fletowego Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Henryka Melcera, towarzyszył również setkom mieszkańców podczas dorocznego wiosennego uruchamiania fontanny „Noce i dnie”, noszącej imię dla upamiętnienia powieści Marii Dąbrowskiej, a znajdującej się przy wejściu do zabytkowego Parku Miejskiego. O to, aby jak najlepiej przybliżyć klimat Kalińca, jakim mogła go widywać Barbara Niechcic zadbali słuchacze Policealnego Studium Animatorów Kultury oraz pracownicy Miejskiej Biblioteki Publicznej im. A. Asnyka ubrani w stroje z epoki. Poza Walcem, przybyłym towarzyszyły takty najbardziej znanych motywów muzycznych z polskich filmów. Rozpoczęcie sezonu obfitowało zarówno w przeżycia artystyczne, jak i konkursy z nagrodami. Ukwieceniu miasta służyły rozdawane kaliszanom bratki. Organizatorem wydarzenia było Miasto Kalisz.

W kwietniu br., BPB Książnica Pedagogiczna im. A. Parczewskiego wspólnie ze Szkołą Podstawową nr 4 noszącą imię patronki 2024 roku w Kaliszu, udostępniły wystawę „Znana i nieznana Maria Dąbrowska”. Ekspozycję chętnie odwiedzali czytelnicy, a także dzieci i młodzież uczestniczące
w zajęciach edukacyjnych poświęconych autorce „Nocy i dni”.

Kolejną wystawę, noszącą tytuł „Kody Marii Dąbrowskiej”, zawierającą odniesienia QR do przestrzeni wirtualnej, opracowało i udostępniło w kwietniu Policealne Studium Animatorów Kultury w Kaliszu. Stacjonarnie można ją było zobaczyć zarówno w Kaliszu, jak i w Ostrowie Wielkopolskim. Oba miasta połączyła również prezentacja sceniczna „Zimą 1883” – narracja Bogumiła. Zainscenizowane fragmenty „Nocy i dni” prezentowane były w PSAK, w IV Liceum Ogólnokształcącym w Kaliszu oraz w Zespole Szkół Technicznych w Ostrowie Wlkp.

Z fenomenalnym filmem Jerzego Antczaka, opowiadającym losy Bogumiła i Barbary Niechciców na przełomie XIX i XX wieku, aż do wybuchu I wojny światowej, zetknęliśmy się raz jeszcze w maju, podczas plenerowej emisji „Nocy i dni”. Pokaz zorganizowany został dla upamiętnienia 59. rocznicy śmierci Marii Dąbrowskiej.

„Maria Dąbrowska i jej związki z Kaliszem” to jeden z tematów - i jak się okazało - jedno z najchętniej wybieranych zagadnień podczas 30. konkursu „Ad fontes! Odkrywamy tajemnice Kalisza i regionu kaliskiego”, organizowanego przez Archiwum Państwowe w Kaliszu. Forma prac była zróżnicowana – od nagrań filmowych, przez albumy, po makiety i opracowania pisemne. Uczestnicy zmierzyli się w dwóch kategoriach wiekowych: uczniów szkół podstawowych oraz szkół średnich. Uroczyste podsumowanie konkursu oraz wręczenie nagród odbyło się w czerwcu 2024r. w sali recepcyjnej Ratusza. Na początku sierpnia, AP uruchomiło wystawę on-line prezentującą nagrodzone i wyróżnione prace.

W związku z obchodami Roku Marii Dąbrowskiej, wizytę w Russowie złożyli również pracownicy Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Adama Asnyka oraz miłośnicy książek - uczestnicy cyklicznego rajdu pn. „Odjazdowy bibliotekarz”. Wspólna wycieczka odbyła się w czerwcową niedzielę. Na półmetku rajdu, w gościnnych progach Oddziału Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej, na wszystkich uczestników czekał słodki poczęstunek, a następnie uczta grillowa. W międzyczasie czytelnicy mogli wybrać ulubione książki w akcji bookcrossingu oraz zwiedzić dworek i jego otoczenie. Można było również bezpłatnie zapisać się do Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kaliszu i zdobyć kartę uprawniającą do korzystania z 11 placówek usytuowanych w różnych punktach miasta. Dodatkową atrakcją rajdu był konkurs przygotowany przez kaliski oddział Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich sprawdzający wiedzę na temat życia i twórczości Marii Dąbrowskiej, w którym najlepsi zdobyli cenne nagrody książkowe, m.in. „Chłopki”, „Służące” i „Ziemianki”. Po udanym wypoczynku, każdy z uczestników otrzymał pamiątkowe upominki. Część uczestników przyjęła zaproszenie MOZK i pozostała na popołudniowym spotkaniu z Sylwią Chwedorczuk, autorką książki „Kowalska. Ta od Dąbrowskiej”, poświęconej życiu lwowskiej pisarki i wieloletniej partnerki twórczyni "Nocy i dni". Autorka spotkała się z czytelnikami w Russowie w ramach cyklu „Literatura na trawie”. Spotkanie było okazją do rozmów o najbardziej kontrowersyjnych momentach biografii Dąbrowskiej, szokujących nawet dla współczesnego czytelnika, ale również o niezwykłej sile miłości, wierności i determinacji zdolnej przetrwać w najbardziej niesprzyjających warunkach. Organizatorem wydarzenia był oddział Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej – Dworek Marii Dąbrowskiej w Russowie.

W wakacje, w Filii nr 4 Miejskiej Biblioteki Publicznej dostępna była wystawa „Herstorie: @marsz, marsz Dąbrowska”, składająca się z kolaży, które w formie moodboardów tworzyły blog osobisty pisarki, zachowany zgodnie z aktualnymi trendami w klimacie lifestylowym. Format ten pokazywał obraz kobiety, jej pasji, zainteresowań, codzienności, słowem - wszystkiego, co składało się na jej życie. Pomysł wystawy narodził się z lektury „Dzienników” Marii Dąbrowskiej. Jest to swoisty autoportret pisarki, ale również materiał przedstawiający obraz czasów, w których żyła.

W lipcu 2024 r., w dworku Marii Dąbrowskiej w Russowie odbyła się cykliczna „Niedziela u Niechciców”. Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej zadbało o to, aby świąteczny dzień upłynął gościom zarówno ciekawie, jak i pożytecznie. Były zatem koncerty, spektakl, potańcówka. Klimat epoki, ukazanej w powieści tworzyły również kramy i stoiska: z kapeluszami, z rękodziełem
i malarstwem studentów Uniwersytetu Trzeciego Wieku, z wyrobami lokalnych wytwórców, a także z wydawnictwami muzealnymi oraz Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Kaliskie Stowarzyszenie Fotograficzne Perspektywa, przy udziale Miasta Kalisza, zorganizowało plenerową wystawę „Noce i dnie”, która później dostępna była również przy Bibliotece Głównej w Kaliszu. Przygotowanie fotogramów poprzedziła sesja fotograficzna w malowniczym otoczeniu russowskiego dworku. Pozujący wystąpili w stylizowanych strojach z epoki opisanej w „Nocach i dniach”.

Autorkę „Nocy i dni”, uczciła również Filharmonia Kaliska, która 11 października zorganizowała „Koncert pamięci Marii Dąbrowskiej”. Za pulpitem dyrygenckim stanął maestro Ruben Silva, a gościem specjalnym był znakomity polski skrzypek Krzysztof Jakowicz. Orkiestra Symfoniczna wraz z solistą zaprezentowała utwory J.S. Bacha, W.A. Mozarta i L. Van Beethovena. Koncert brandemburski nr 3 G-dur BW V 1048, Koncert skrzypcowy nr 5 A-dur K. 219 (Turecki) oraz Symfonia nr 8 F-dur op. 93 należały do ulubionych dzieł patronki 2024, co w krótkim wystąpieniu przed koncertem wyjaśniła publiczności Renata Ziętek, kierowniczka Oddziału MOZK – Dworku Marii Dąbrowskiej w Russowie.

Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej ponownie zaprosiło do Russowa we wrześniu na konferencję zatytułowaną „Dąbrowska. Czytanie polityczne”, a następnie w październiku (6.10.) do wspólnego uczczenia 135. rocznicy urodzin Marii Dąbrowskiej. Pod prowokacyjnym tytułem konferencji kryła się intencja, aby sięgając do bogatego dorobku i życiorysu Marii Dąbrowskiej, porozmawiać na temat aktualnych i ważnych problemów. W związku z ogłoszonym przez Radę Miasta Kalisza Rokiem Marii Dąbrowskiej, organizatorzy pragnęli uhonorować pisarkę, czyniąc ją partnerką w dyskusji na temat wyzwań współczesnego świata. Zawarte w tytule pojęcie polityki nie oznacza chęci zajęcia stanowiska w przygodnych antagonizmach partyjnych, ale przywrócenie bohaterce statusu artystki zaangażowanej, społecznie wrażliwej, a nawet niekiedy radykalnej. Na urodzinowym spotkaniu, wypełnionym anegdotami i ciekawostkami z życia pisarki, zwiedzaniem z przewodnikiem, nie zabrakło także jubileuszowego tortu.

Na kilka dni przed 135. rocznicą urodzin Pisarki, Archiwum Państwowe w Kaliszu uruchomiło wystawę on-line „Maria Dąbrowska w archiwaliach”, opracowaną w oparciu o dokumenty nawiązujące do historii rodziny Szumskich oraz działalności Marii Dąbrowskiej jako pisarki. Są to m.in. akty urodzenia Marii i jej rodzeństwa, zapisy rodziny Szumskich w księdze ludności Russowa, akty notarialne i inne wpisy w aktach hipotecznych poświadczające aktywność Józefa Szumskiego na polu gospodarczym, a także liczne zdjęcia Marii Dąbrowskiej m. in. z wizyt w Kaliszu. Pod takim tytułem odbywały się również lekcje muzealne przeznaczone dla dzieci i młodzieży szkolnej.

W połowie października, PBP Książnica Pedagogiczna w Kaliszu zorganizowała natomiast spotkanie z Mariolą Pryzwan znaną publicystką, biografistką i bibliotekarką. Wydarzenie, będące częścią obchodów Roku Marii Dąbrowskiej w Kaliszu, poświęcone było książce „Wypisałam całą siebie: Maria Dąbrowska we wspomnieniach i listach”. Dało ono okazję do głębszego poznania autorki „Nocy i dni” przez pryzmat jej osobistych zapisków i korespondencji, ukazujących nie tylko jej dorobek literacki, ale i życie prywatne.

Trwałym śladem tegorocznych obchodów są wydawnictwa przygotowane przez współtwórców okolicznościowego programu. Miasto Kalisz wydało folder turystyczny „Śladami nocy i dni – Kaliniec-Kalisz”, Towarzystwo Przyjaciół Książki przygotowało druk bibliofilski „Maria Dąbrowska doktorem honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego”, zawierający tekst wystąpienia pisarki podczas uroczystości nadania tytułu. Pod koniec bieżącego roku, staraniem Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, na rynku wydawniczym pojawi się również książka „Maria Dąbrowska (1889-1965)” w serii Kaliszanie.

Poza programem, adresowanym do szerokiej publiczności, w szkołach kaliskich – wśród których prym wiodła Szkoła Podstawowa nr 4, nosząca imię pisarki odbywało się szereg wydarzeń o charakterze edukacyjnym: zajęcia literackie i plastyczne, lekcje poświęcone Marii Dąbrowskiej, wystawy, konkursy literackie, językowe i plastyczne, gry miejskie i spacery służące odkrywaniu miejsc związanych z pisarką oraz zakątkami naszego miasta przywoływanymi na kartach „Nocy i dni”, tematyczne wystawy, spotkania, itp. O przybliżenie życiorysu i twórczości Marii Dąbrowskiej zadbały również Archiwum Państwowe, Miejska Biblioteka Publiczna im. Adama Asnyka oraz Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej.

O przypomnienie postaci i dorobku Marii Dąbrowskiej, zadbali w naszym mieście nie tylko realizatorzy programu, oficjalnie przyjętego i zatwierdzonego przez Komitet Obchodów. Odbyło się również szereg innych przedsięwzięć tematycznie nawiązujących lub dedykowanych tegorocznej patronce. Wydział Pedagogiczno-Artystyczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza włączył do scenariusza uroczystej Inauguracji Roku Akademickiego 2024/2025 uroczysty koncert zatytułowany „Barwy dźwięku Dąbrowska” połączony z inscenizacją graficzną, przeplatany fragmentami „Dzienników” Marii Dąbrowskiej. Jego pomysłodawczynią, a zarazem jedną z wykonawczyń była prof. UAM dr hab. Joanna Kaczmarska – Bieżyńska.

Warto przypomnieć, że impulsem do podjętych działań była uchwała Nr LXXI/1016/2023 Rady Miasta Kalisza z dnia 28 grudnia 2023 roku w sprawie ustanowienia roku 2024 w Kaliszu Rokiem Marii Dąbrowskiej. Realizując wynikające z niej postanowienia, wzorem poprzednich lat, Krystian Kinastowski, Prezydent Miasta Kalisza wystąpił do instytucji kultury, organizacji pozarządowych oraz placówek oświatowych i szkolnictwa akademickiego, a także do podmiotów powołanych w celu ochrony dziedzictwa narodowego, z zaproszeniem do włączenia się w przygotowanie okolicznościowego programu wydarzeń dedykowanych autorce „Nocy i dni”. Nad jego realizacją czuwał Komitet Obchodów, złożony z organizatorów planowanych projektów oraz przedstawicieli Rady Miasta Kalisza. Pracami Komitetu kierował wiceprezydent Grzegorz Kulawinek, a koordynacja programu powierzona została Wydziałowi Kultury i Sztuki, Sportu i Turystyki. Patronat nad okolicznościowymi wydarzeniami – wpisanymi do programu obchodów - sprawował tradycyjnie Prezydent Miasta Kalisza. Obchody sygnowane były okolicznościowym logo, zaprojektowanym przez Arkadiusza Błaszczyka, kierownika Biblioteki Głównej Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Adama Asnyka w Kaliszu.

oprac. Wydział Kultury i Sztuki, Sportu i Turystyki