Pierwszy projekt „Prace konserwatorsko-budowlane wraz z kompleksową restauracją wnętrza kościoła przy zabytkowym zespole kościelno-klasztornym oo. Franciszkanów w Kaliszu przy ul. Sukienniczej 7”, został częściowo sfinansowany ze środków Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020 (WRPO 2014+). 

Wartość całego projektu, realizowanego w latach 2017-2018, wyniosła 10.574.442,00 zł, w tym dofinansowanie ze środków (WRPO 2014+) ˗ 7.836.718,96 zł, a dotacja z budżetu Kalisza ˗ 2.105.323,70 zł. Zadanie zostało zakończone w grudniu 2018 r.

Zakres projektu obejmował:

1. prace budowlane wewnątrz kościoła: posadzki w kościele (prezbiterium, nawa główna, kruchty, Kaplica Męki Pańskiej, chór), posadzki w zakrystii,
2. prace konserwatorskie i rewaloryzacyjne wewnątrz kościoła: ściany wewnętrzne, sklepienia kościoła (sztukaterie prezbiterium, nawy głównej, tynki, polichromie, złocenia prezbiterium),
3. prace renowacyjne Kaplicy Męki Pańskiej po montażu posadzek i witraży, sklepienia zakrystii, pomieszczenia pomocnicze, okna witrażowe wraz z maswerkami ˗ prezbiterium, korpus nawowy, kruchta północna i kaplica,
4. prace konserwatorskie przy zabytkach ruchomych: ołtarz główny, dwie kropielnice marmurowe,
5. prace instalacyjne związane z systemem grzewczym kościoła wraz z kotłownią, instalacją elektryczną z rekonstrukcją żyrandoli, instalacją Systemu Sygnalizacji Pożaru (SSP) oraz Systemu Sygnalizacji Włamania i Napadu (SSWN) kościoła i zakrystii.

Drugi z projektów, który umożliwił modernizację kościoła oo. Franciszkanów, nosi nazwę „Szlakiem zabytkowych kościołów Diecezji Kaliskiej ˗ rewaloryzacja i konserwacja zabytków drewnianych, celem ochrony dziedzictwa kulturowego oraz wzrostu atrakcyjności regionu ˗ etap I”. W zakresie tego projektu znalazły się prace konserwatorskie zabytków ruchomych, stanowiących wyposażenie kościoła.

Prace przeprowadzane w pierwszym etap projektu w 2017 r. uzyskały dofinansowanie z VIII osi priorytetowej Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020.

Koszt I etapu prac opiewał na sumę 1 528 851,61 zł. Dofinansowanie ze środków UE, w ramach POIŚ, wyniosło 1.299,813,19 zł i stanowiło 85% całości kosztów, natomiast środki z budżetu Kalisza na 2017 r., w formie dotacji dla klasztoru oo. Franciszkanów, wyniosły 229.038,42 zł, tj. 15% kosztów.

Zakres wykonanych w 2017 r. prac konserwatorskich w kościele oo. franciszkanów obejmował:

1. konserwację prospektu organowego (jego podstawy) oraz balustrady chóru muzycznego,
2. konserwację obrazów olejnych: Błogosławionej Jolanty, św. Cecylii, św. Kazimierza, św. Heleny, św. Pawła, św. Jana, Matki Boskiej Bolesnej,
3. konserwację pięciu późnobarokowych konfesjonałów,
4. konserwację rzeźby Chrystus u słupa,
5. konserwację krucyfiksu barokowego z 1700 r.,
6. konserwację krucyfiksu barokowego z II poł. XVIII. z elewacji dzwonnicy,
7. konserwację ambony.

W II etapie projektu w 2018 r. przeprowadzono prace konserwatorskie zabytków ruchomych, stanowiących wyposażenie kościoła oo. Franciszkanów. Projekt uzyskał dofinansowanie ze środków UE w ramach POIŚ. Koszt II etapu prac wyniósł 920.000,00 zł, w tym dofinansowanie ze środków UE to 782.000,00 zł, a dotacja z budżetu Kalisza ˗ 138.000,00 zł.

W ramach tego etapu projektu zrealizowano:

1. prace konserwatorskie obrazów: Błogosławionej Jolanty, Bolesława Pobożnego, Kazimierza Wielkiego, Biskupa Stanisława Zdzitowieckiego, św. Hieronima, św. Kazimierza Jagiellończyka, św. Marii Magdaleny, św. Teresy, św. Cecylii, Cud św. Zyty,
2. prace konserwatorskie drogi krzyżowej (obrazy olejne wraz z ramami),
3. prace konserwatorskie krucyfiksu barokowego,
4. prace konserwatorskie stalli wraz z boazerią,
5. prace konserwatorskie ławek.

Historia kościoła

Budowa najstarszego zakonnego kościoła w Kaliszu rozpoczęła się w 1257 roku. Nowy murowany kościół powstał na miejscu drewnianej świątyni i powierzono go franciszkanom. Inicjatorką budowy była słynąca z wielkiej pobożności Jolenta Helena żona Bolesława Pobożnego.

Równolegle z kościołem powstał drewniany klasztor dla ojców franciszkanów. Konsekracja nowej świątyni pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika miała prawdopodobnie miejsce w 1283 roku. W tym też roku i w obecności przyszłego króla Polski - Przemysła II, odbyły się w nowym kościele święcenia kapłańskie i przyjęcie sakry biskupiej przez zasłużonego dla Polski Jakuba Świnkę.

Świątynia ojców franciszkanów wzniesiona za czasów Piastów została zniszczona podczas dwóch pożarów, z 1537 i 1559 roku. Po odbudowie kościoła w 1632 roku odbyła się jego kolejna konsekracja. Budowla zyskała nowe kolebkowe sklepienie z lunetami, ozdobione dekoracją stiukową w charakterystycznym dla późnego renesansu typie kalisko-lubelskim. Kształt jaki nadano kościołowi franciszkanów przetrwał do naszych czasów w niemal niezmienionej formie.

Przy kościele powstał klasztor dla ojców Franciszkanów. Początkowo zabudowa miała charakter drewniany i dopiero za panowania króla Kazimierza Wielkiego powstały pierwsze murowane elementy, czyli zakrystia, skarbiec oraz refektarz, zwany na część dobroczyńcy „kazimierzowskim”. W 1637 w miejsce drewnianych zabudowań klasztornych, zaczęto wznosić murowane jednopiętrowe skrzydła konwentu. Ostateczny kształt zyskał klasztor w ciągu kolejnego pół wieku, kiedy to barokowe zabudowania uzupełniono o drugie piętro.

W swoich najcenniejszych zasobach świątynia posiada zespół dziewięciu barokowych ołtarzy. Pierwszym i najważniejszym jest ołtarz główny pw. św. Stanisława, znajdujący się w prezbiterium kościoła. Murowany, barokowy ołtarz został ufundowany w II połowie XVIII wieku przez dobroczyńcę kaliskich franciszkanów Jana Miaskowskiego herbu Bończa. W centralnej części ołtarza znajduje się obraz „Wskrzeszenie Piotrowina”, nieustalonego do końca autorstwa. Poniżej umieszczony został XVII wieczny, cudowny obraz „Matki Boskiej Pocieszenia”, ozdobiony licznymi wotami dziękczynnymi.

Źródło informacji historycznych: Anna Tabaka, Maciej Błachowicz

Oprac. Biuro Rewitalizacji, Zdjęcia: Magdalena Bartnik