Rodzina Wiłkomirskich

Związki rodziny Wiłkomirskich z Kaliszem sięgają 1920 roku, kiedy to Alfred Wiłkomirski zdecydował się przyjąć posadę nauczyciela w kaliskiej szkole muzycznej. Przez 6 lat spędzonych nad Prosną Alfred Wiłkomirski należał do organizatorów życia muzycznego w mieście, kierował szkołą muzyczną i chórem. W 2005 roku Rada Miejska Kalisza uhonorowała niezwykle utalentowaną i zasłużoną dla miasta rodzinę Wiłkomirskich, nadając jej imię parkowi okalającemu dworek na osiedlu Majków.

Alfred Wiłkomirski
Skrzypek, altowiolista, kameralista, pedagog i działacz muzyczny. Urodzony 20 stycznia 1873 r. w Azowie nad Donem. Ojciec piątki dzieci pochodzących z dwóch małżeństw z Anielą Kułaszowską i Dorotą Temkin. Zmarł w Łodzi 30 lipca 1950 r.
W rok po odzyskaniu niepodległości, w sierpniu 1919 r. Alfred Wiłkomirski wraz z żoną Anielą Agnieszką z d. Kułaszowską oraz z trójką dzieci urodzonych w Moskwie - 19 letnim Kazimierzem, 17 letnim Michałem i 15 letnią Marią przybył z Rosji do Polski do Warszawy. Pozostała dwójka dzieci Alfreda z drugą żoną Dorotą Temkin przyszła na świat w Polsce - Józef w Kaliszu i Wanda w Warszawie.
Dopiero jesienią 1920 r. Alfred Wiłkomirski otrzymał posadę nauczyciela gry na skrzypcach w Szkole Muzycznej Towarzystwa Muzycznego w Kaliszu, a kilka miesięcy później  został dyrektorem tej szkoły oraz kierownikiem chóru Towarzystwa Muzycznego. Alfred Wiłkomirski był organizatorem życia muzycznego nie tylko w Kaliszu, lecz także w całym powiecie do 1926 r. 

W 1966 r. odsłonięto tablicę ku czci Alfreda Wiłkomirskiego w budynku Szkół Muzycznych w Kaliszu, a w 1975 r. jego imieniem zostało nazwane Kaliskie Towarzystwo Muzyczne. Imię Alfreda Wiłkomirskiego nosi też sala koncertowa w Państwowej Szkole Muzycznej I i II stopnia.  

 

Kazimierz Wiłkomirski

Wiolonczelista, dyrygent, kompozytor i pedagog - wychowawca wielu pokoleń znanych polskich wiolonczelistów.
Urodzony 1 września 1900 r. w Moskwie. Zmarł 7 marca 1995 r. w Warszawie. Już w ósmym roku życia rozpoczął naukę gry na wiolonczeli u M. Bukinika i po roku został jego uczniem w Konserwatorium Ludowym w Moskwie.
Obok bogatej działalności koncertowej w kraju i na trzech kontynentach (Europa, Azja, Ameryka) pełnił najbardziej odpowiedzialne stanowiska i tak po 1945 r. pracował jako rektor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Łodzi, dyrektor i pierwszy dyrygent Państwowej Filharmonii i Opery we Wrocławiu, dziekan Wydziału I Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej we Wrocławiu. Od lat 50-tych był m. in. dyrektorem Państwowej Opery i Filharmonii w Gdańsku, dyrektorem artystycznym i dyrygentem Państwowej Opery we Wrocławiu. Od 1963 r. w Warszawie pełnił funkcję kierownika Katedry Kameralistyki Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej.

W latach 1921-1925 pracował jako nauczyciel w KTM w Kaliszu: prowadził klasę wiolonczeli, klasę kameralną, wykładał przedmioty teoretyczne. W Kaliszu zorganizował ponad 100 własnych koncertów i 10 recitali połączonych z prelekcjami na temat muzyki. W 1923 r. wziął ślub ze swą uczennicą, kaliszanką Marią Fryde, a w 1924 r. w Kaliszu urodziła się ich córka Aniela.
W 1968 roku otrzymał godność Honorowego Członka Kaliskiego Towarzystwa Muzycznego, w 1977 Medal za Zasługi dla Województwa Kaliskiego, w 1981 Medal z okazji 60. rocznicy działalności w Kaliszu, a w 1989 Medal 800-lecia Kalisza. Do 1986 r. uczestniczył w Kaliskich Dniach Muzyki Kameralnej. W 1999 r. salę nr 337 Szkoły Muzycznej w Kaliszu nazwano imieniem profesorów Marii i Kazimierza Wiłkomirskich.

Michał Wiłkomirski 

Skrzypek altowiolista, pedagog.
Urodzony 27 lutego 1902 r. w Moskwie. Zmarł 13 grudnia 1989 r. w Podkowie Leśnej. Do Kalisza przybył w grudniu 1920 r. wraz z matką i siostrą Marią. W 1924 r. ożenił się z kaliszanką Grażyną Klementyną Zofią Konowicz. Wraz z rodzeństwem koncertował w Trio Wiłkomirskich do 1925 r. W Kaliszu wykładał w Szkole Muzycznej w klasie skrzypiec.
W latach 1965-1967 koncertował w Polsce, m. in. w Kaliszu.

 

Maria Wiłkomirska
Pianistka, kameralistka i pedagog. Urodzona 3 kwietnia 1904 r. w Moskwie. Zmarła 19 czerwca 1995 r. w Warszawie.
W latach 1921-1926 pracowała w Kaliskim Towarzystwie Muzycznym jako nauczyciel klasy fortepianowej. Od 1915 występowała w Trio Wiłkomirskich z braćmi Michałem i Kazimierzem, a od 1945 z siostrą Wandą i Kazimierzem. Od 1922 prowadziła działalność pedagogiczną, początkowo w Kaliszu, a w latach 1934-1939 w Polskim Konserwatorium w W. M. Gdańsku.

Od 1945 była profesorem Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Łodzi, od 1951 - Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie.
W latach 1966-1982 często koncertowała w Kaliszu m.in. na Kaliskich Dniach Muzyki Kameralnej. W 10. Jubileuszowych Dniach Muzyki Kameralnej 16-21 października 1976 r. wchodziła w skład Komitetu Honorowego jako profesor PWSM w Warszawie i Honorowy Członek KTM.

Trio Wiłkomirskich - trio kameralne założone jako dziecięcy zespół.
Pomysłodawcą i założycielem zespołu był Alfred Wiłkomirski w 1913 roku w Moskwie. W składzie tria była trójka jego dzieci: Kazimierz lat 13 grał na wiolonczeli, Michał lat 11 na skrzypcach oraz na fortepianie Maria lat 9. Pierwszy publiczny występ miał miejsce w rosyjskim miasteczku Bogorodosk dnia 13 lutego 1913. Pierwszy samodzielny koncert trio dało w Moskwie w 1915. Koncertowali w Rosji, w Moskwie, Riazaniu oraz od 1919 w Polsce: w Częstochowie, Łodzi, Poznaniu, Warszawie. W ciągu pierwszych 10 lat istnienia trio dało 58 koncertów. Zespół miał w swoim repertuarze utwory Wolfganga Amadeusza Mozarta, Ludwiga van Beethovena, Fryderyka Chopina, Johannesa Brahmsa, Roberta Schumanna, Franciszka Schuberta, Piotra Czajkowskiego, Antona Areńskiego, Siergieja Taniejewa.  Na szczególną uwagę zasługuje cykl 10 koncertów historycznych w Towarzystwie Muzycznym w Kaliszu w sezonie 1921/22 ze współudziałem Alfreda Wiłkomirskiego oraz 7 poranków historycznych muzyki kameralnej, poprzedzonych odczytami Kazimierza, zorganizowanych w Batumi.

W 1945 do tria dołączyła Wanda, najmłodsza z rodzeństwa Wiłkomirskich. Trio Wiłkomirskich koncertowało do 1976.
Trio w składzie z rodzeństwem Wiłkomirskich wydało jedną płytę, Piotr Czajkowski – Trio na fortepian, skrzypce i wiolonczelę a-moll, op. 50 (Trio Wiłkomirskich: Maria Wiłkomirska – fortepian, Wanda Wiłkomirska – skrzypce, Kazimierz Wiłkomirski – wiolonczela), Polskie Nagrania „Muza”.

 

Józef Wiłkomirski
Dyrygent, wiolonczelista i kompozytor, publicysta, popularyzator kultury.
Urodził się 15 maja 1926 w Kaliszu w rodzinie muzyków. Syn Alfreda Wiłkomirskiego, brat Wandy oraz przyrodni brat Marii, Kazimierza i Michała.
W dzieciństwie pobierał naukę gry na wiolonczeli. W latach 1936-1939 uczył się w Konserwatorium Heleny Kijeńskiej-Dobkiewiczowej w Łodzi, a w czasie okupacji w Warszawie. Równocześnie grał w orkiestrze teatru dramatycznego na ul. Kredytowej. Podczas wojny walczył jako żołnierz podziemnej Armii Krajowej ,Brał udział w powstaniu warszawskim, potem był więźniem stalagu w Sandbostel.
W 1946 rozpoczął studia na Uniwersytecie Łódzkim (historia, archeologia), równocześnie w latach 1946–1949 studiował dyrygenturę w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Łodzi. Był wiolonczelistą w orkiestrze Filharmonii Łódzkiej (1946–1949) i w orkiestrze Opery Warszawskiej (1949–1950). Następnie pełnił funkcję dyrygenta Państwowej Filharmonii w Krakowie (1950–1951), dyrygenta Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Mazowsze” (1951–1952), kierownika muzycznego Zespołu Pieśni i Tańca „Skolimów” (1952–1954), drugiego dyrygenta Państwowej Filharmonii w Poznaniu (1954–1957), dyrektora i kierownika artystycznego Filharmonii w Szczecinie (1957–1971).
W 1978 utworzył Filharmonię w Wałbrzychu. Był jej dyrektorem naczelnym i artystycznym do 2005, gdy przeszedł na emeryturę. Dodatkowo w latach 1978–1991 kierował Zespołem Szkół Muzycznych w Wałbrzychu.
W czasie swojej 55-letniej kariery dyrygenckiej występował we wszystkich filharmoniach krajowych, a także w 22 krajach Europy, Ameryki i Azji, dając ponad 1600 koncertów. Dokonał wielu prawykonań polskich kompozytorów, m.in. Wojciecha Kilara, Bolesława Woytowicza, Romualda Twardowskiego, Benedykta Konowalskiego[. Od 1967 rozwijał działalność kompozytorską. Jego utwory były wykonywane w 14 krajach Europy, Azji i Ameryki.
Dyrygował ponad 1600 koncertami w 24 krajach Europy, Azji i Ameryki. Od 1968 komponuje. Jego utwory były wykonywane w 14 krajach Europy, Azji i Ameryki. Zajmuje się także popularyzacją muzyki w radiu i telewizji (przygotował około 100 audycji) oraz dziennikarstwem nie tylko muzycznym (napisał ponad 400 artykułów i felietonów). Działał także jako publicysta (300 artykułów) i prelegent (ponad 200 wystąpień). Współpracował z Telewizją Polską i rozgłośniami regionalnymi Polskiego Radia w Szczecinie, Wałbrzychu i Wrocławiu. Pełnił ponadto różne funkcje społeczne, m.in. przewodniczącego stowarzyszeń kulturalnych w Wałbrzychu. Był także przez szereg kadencji radnym miejskim Wałbrzycha i województwa wałbrzyskiego.
Jego matka była Kaliszanką, Kalisz jest jego rodzinnym miastem; wielokrotnie dyrygował orkiestrą Filharmonii Kaliskiej. Było to podczas wizyt związanych m.in. z uroczystościami rodzinnymi. Koncertował m. in. w 1994 r. i w 2000 r. z okazji 100. rocznicy urodzin Kazimierza Wiłkomirskiego. W marcu 2015 r. gościł w Kaliszu z okazji inauguracji Roku Wiłkomirskich w Kaliszu i 100. rocznicy pierwszego koncertu Tria Wiłkomirskich w Moskwie. W 2015 roku otrzymał godność Honorowego Obywatela Kalisza. Zmarł 1 sierpnia 2020 roku.

 

Wanda Wiłkomirska
Skrzypaczka i pedagog, legenda polskiej wiolinistyki. Urodziła się 11 stycznia 1929 w Warszawie. Zmarła 1 maja 2018 w Warszawie, została pochowana na Cmentarzu Stare Powązki. Była córką Alfreda Wiłkomirskiego i Żydówki Debory-Doroty z domu Temkin. Wanda Wiłkomirska była siostrą Józefa, przyrodnią siostrą Marii, Kazimierza i Michała, pierwszą żoną Mieczysława Rakowskiego, z którym miała dwóch synów. 

Naukę gry na skrzypcach rozpoczęła w wieku 5 lat u swojego ojca Alfreda. Po dwóch latach nauki wystąpiła po raz pierwszy publicznie grając sonatę Mozarta. W 1947 ukończyła studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Łodzi w klasie Ireny Dubiskiej, od 1949 była uczennicą Ede Zathureczky’ego w Akademii Muzycznej im. Ferenca Liszta w Budapeszcie. Jej pedagogami byli także Eugenia Umińska i Tadeusz Wroński w Warszawie oraz Henryk Szeryng w Paryżu. Podczas studiów czterokrotnie uczestniczyła w międzynarodowych konkursach, zdobywając za każdym razem jedną z głównych nagród w Genewie (1946), Budapeszcie (1949), Lipsku (Konkurs Bachowski, 1950) i w Konkursie im. H. Wieniawskiego w Poznaniu (1952). Koncertowała w trio fortepianowym, współtworzonym ze swoim rodzeństwem: pianistką Marią i wiolonczelistą Kazimierzem. 

 Przez 22 lata była solistką Filharmonii Narodowej w Warszawie, towarzysząc orkiestrze w jej podróżach, bywała też zapraszana na tournée przez inne orkiestry polskie i zagraniczne. Jako solistka brała udział w inauguracji odbudowanej po wojennych zniszczeniach Filharmonii Narodowej w Warszawie, w otwarciu Barbican Hall w Londynie, zainaugurowała oraz wystąpiła na pierwszym powojennym koncercie orkiestry Sydney Symphony w Operze w Sydney. Koncertowała na sześciu kontynentach, dając recitale i grając z czołowymi orkiestrami. Coroczne koncerty w USA, liczne koncerty w prawie wszystkich państwach europejskich, w Japonii, Nowej Zelandii i Ameryce Południowej oraz pozytywne recenzje sprawiły, że Wanda Wiłkomirska uważana jest za jedną z czołowych skrzypaczek XX wieku.

W 1968 nawiązała stałą współpracę z płytową firmą Connoisseur Society w Nowym Jorku, dla której nagrała 12 płyt, z których dwie otrzymały nagrody: Best of the Year od „Stereo Revue” (1972) i Grand Prix du Disque od „Record World” (1974).  Współpracowała również z największymi firmami fonograficznymi, takimi jak: Deutsche Grammophon, EMI, Philips, Naxos; nagrywała również dla Polskich Nagrań.

Była działaczką KOR. Po 13 grudnia 1981, w stanie wojennym, wyjechała z kraju i wróciła dopiero po upadku komunizmu. W roku  1982 zamieszkała w Niemczech. Była już rozwiedziona, a obaj jej synowie mieszkali za granicą. Ten krok uniemożliwił jej przyjazdy z koncertami do Polski i krajów bloku wschodniego. Dużo jednak występowała: w Irlandii, USA, Kanadzie i Australii (tournée i kolejne otwarcie nowej sali koncertowej w Melbourne, prawykonanie koncertu australijskiego kompozytora Barry’ego Cunynghama). 

W roku 1983 przyjęła profesurę w Wyższej Szkole Muzycznej Heidelberg-Mannheim. Wkrótce uczenie młodzieży stało się jej pasją i sprawą ważniejszą od własnych koncertów. Odtąd zasiadała w jury konkursowych w Tokio, Moskwie, Londynie, Monachium, Wiedniu, Warszawie, Grazu, Hanowerze, Gorycji, Lichtenbergu, Łodzi, Lublinie i w Poznaniu. Prowadziła także kursy mistrzowskie w Japonii, Szwajcarii, Finlandii, Austrii, Niemczech i we Włoszech. Praca pedagogiczna nie przeszkadzała jej jednak w dalszym koncertowaniu.

We wrześniu 1990 r., kiedy w Polsce zmieniła się sytuacja polityczna, po długiej przerwie przyjechała do kraju – podczas „Warszawskiej Jesieni” zagrała Koncert Andrzeja Panufnika ze Szkocką Orkiestrą Kameralną pod batutą kompozytora. W 1999 roku skrzypaczka przeszła na emeryturę w Wyższej Szkole Muzycznej w Mannheim i rozpoczęła pracę w Sydney Conservatorium of Music. Zadomowiła się w Sydney, należała tam do instytucji popierających i propagujących kulturę polską, grała dużo muzyki Szymanowskiego i uczyła swoich studentów utworów tego kompozytora.

Za swoją działalność artystyczną odznaczona została Nagrodą Państwową I i II stopnia, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą, uhonorowana także orderem przez Polonię Australijską oraz nagrodzona przez Fundację im. Karola Szymanowskiego. W 2006 roku otrzymała tytuł doktora honoris causa Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi.

Wanda Wiłkomirska była pierwszą wykonawczynią wielu utworów kompozytorów polskich, niemieckich i australijskich, niektóre z nich były jej dedykowane. Często występowała w Kaliszu m.in. w ramach 10 Kaliskich Dni Muzyki Kameralnej na koncercie inauguracyjnym (16 października 1976) w towarzystwie Państwowej Orkiestry Symfonicznej w Kaliszu jako solistka (dyrygował Kazimierz Wiłkomirski). Koncertowała też często w pobliskim Gołuchowie i Antoninie. W 2006 r. otrzymała tytuł Honorowego Obywatela Kalisza, w marcu 2015 r. gościła w Kaliszu z okazji 100. rocznicy pierwszego koncertu Tria Wiłkomirskich w Moskwie. 

Wersja do druku
Wersja PDF