Córka Józefa Wasiłowskiego i Scholastyki z Turskich. Ojciec poetki był obrońcą Prokuratorii Królestwa Polskiego w Suwałkach a w późniejszych czasach patronem Trybunału w Kaliszu. Matka Marii zajmowała się prowadzeniem domu i wychowaniem 6 dzieci- pięciu córek i syna.

W wieku około 7 lat wraz z rodziną przeprowadziła się do Kalisza i tam spędziła okres 13 lat swojego dzieciństwa i wczesnej młodości. Pobyt w tym mieście miał bardzo duży wpływ na jej późniejszą twórczość i pracę. Konopnicka została osierocona przez matkę w wieku około 12 lat. W latach 1855 - 1856 uczyła się na pensji sakramentek w Warszawie.

We wrześniu 1862 roku w wieku 20 lat wyszła za mąż za ziemianina, Jarosława Konopnickiego. Zaraz po ślubie wyjechała z Kalisza, zamieszkując w Bronowie, a potem w Gusinie. Urodziła 8 dzieci z czego dwójka zmarła przy porodzie.

Maria Konopnicka w Kaliszu zdobywała pierwsze doświadczenia życiowe, a choć literacką sławę osiągnęła w Warszawie, to droga do niej prowadziła przez "Kaliszanina", w którym zadebiutowała w 1870 roku. Czuła się związana z ziemią swego dzieciństwa i młodości; jeszcze trzykrotnie publikowała swoje prace w kaliskich wydawnictwach.
Wiersze Konopnickiej związane z Kaliszem to: "Kaliszowi" (1888), "Memu miastu" (1897), "Zgorzałemu miastu" (1904), "Kaliszowi" (1907) zawierają wiele wzmianek o mieście i jego mieszkańcach, nieraz nawet dokładne sportretowanych.

Maria Konopnicka zmarła na zapalenie płuc 8 października 1910 we Lwowie. Została pochowana 11 października 1910 na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, w Panteonie Wielkich Lwowian. Pogrzeb stał się wielką manifestacją patriotyczną, w której udział wzięło blisko 50 000 osób.