#KaliszKobiet - Jadwiga Kaliska

Przez cały marzec w ramach akcji #KaliszKobiet przypominać będziemy znane i cenione, zasłużone dla naszego miasta kobiety.

Jadwiga Kaliska, córka Jolenty Heleny i Bolesława Pobożnego, księcia kaliskiego, urodziła się w Kaliszu przed 1276 rokiem (dokładna data jej urodzin nie jest znana), jako drugie dziecko pary książęcej.

O pierwszych kilkunastu latach życia księżniczki Jadwigi niewiele wiadomo. Warto jednak zwrócić uwagę na środowisko, w którym się wychowywała. W Polsce drugiej połowy XIII wieku można mówić o modzie na ascezę, przede wszystkim w kręgach uprzywilejowanych, w tym na dworach piastowskich (śląskim, krakowskim, wielkopolskim). Środowisko dworskie, z jakiego wywodziła się Jadwiga kaliska miało w tej mierze bogate tradycje, była w końcu córką Jolanty i siostrzenicą Kingi, które włączone zostały w poczet błogosławionych.

W takiej sytuacji politycznej odbył się w Kaliszu w styczniu 1293 roku zjazd Władysława Łokietka, jego młodszego brata Kazimierza łęczyckiego i Przemysła II, najpotężniejszego wówczas księcia polskiego. Wtedy został zawarty tajny układ antyczeski. Umocniono go małżeństwem Jadwigi kaliskiej (stryjecznej siostry Przemysła II) z Władysławem Łokietkiem.

Jadwiga sześciokrotnie zostawała matką, rodząc trzech synów i trzy córki. Około 1296 roku urodziła pierwsze dziecko – Kunegundę, potem syna Stefana, Władysława, Elżbietę, w 1310 roku Kazimierza i wreszcie Jadwigę, najmłodszą córkę. Spośród trzech synów przeżył tylko najmłodszy, Kazimierz, później zwany Wielkim – który jako król Polski, ostatni monarcha z dynastii Piastów, zasiadał na tronie w latach 1333–1370, i jest uważany za jednego z najwybitniejszych władców Polski. Z córek karierę jako wybitna władczyni Węgier zrobiła Elżbieta.

Gdy Władysław Łokietek przegrał rywalizację o polski tron i koronę z Wacławem II i przebywał na wygnaniu, Jadwiga zmuszona była wraz z dziećmi przez kilka lat ukrywać się w przebraniu, w Radziejowie na Kujawach u mieszczanina Gerko. Po powrocie męża odegrała istotną rolę w stłumieniu rebelii krakowskiego mieszczaństwa, zapamiętanej jako bunt wójta Alberta.

20 stycznia 1320 roku w Krakowie odbyła się koronacja - razem z Władysławem koronowano także Jadwigę, dzięki czemu jej pozycja znacznie wzrosła. Uroczystość odbyła się z użyciem Szczerbca - miecza koronacyjnego, jedynego zachowanego spośród polskich insygniów koronnych dynastii Piastów. Jego pierwszym właścicielem był książę wielkopolski Bolesław Pobożny. Po nim ceremonialną broń odziedziczyła córka Jadwiga, by następnie przekazać ją swojemu mężowi.

Po koronacji rozpoczęła polityczną aktywność na szerszą skalę. Podejmowała się licznych misji dyplomatycznych, mąż oddawał jej nawet własną pieczęć, tym samym umożliwiając Jadwidze samodzielne podejmowanie kluczowych decyzji. Królowa Jadwiga Kaliska odgrywała znaczącą rolę w polityce i miała istotny wpływ na Władysława Łokietka.

Cieszyła się jego dużym zaufaniem, czasem towarzyszyła mu w objazdach państwa. Była silną indywidualnością, energiczna i przedsiębiorcza, wytrwale znosiła trudne koleje losu u boku małżonka i wspierała go w jego karierze politycznej.

Cieszyła się też przychylnością kurii papieskiej, potwierdzoną specjalnymi przywilejami, a po śmierci Władysława Łokietka, za rządów syna Kazimierza Wielkiego, w znacznym stopniu przyczyniła się do budowy węgierskiego stronnictwa na krakowskim dworze.

Po ślubie syna Kazimierza z Anną Giedyminówną stosunki między teściową a synową nie układały się najlepiej. Młoda królowa prowadziła wesoły, beztroski tryb życia. Raziło to ascetyczną starą królową. Zakwestionowała sens koronacji synowej Anny, uważając, że tytuł ten powinien przysługiwać tylko jej jako „prawdziwej królowej koronowanej” – i dlatego – „za jej życia drugiej nie należy koronować w tym samym królestwie”. W końcu uległa presji syna i zgodziła się na koronację synowej. Wdowie po Łokietku trudno było pogodzić się z nową sytuacją i zmianą ról. Po przegranym sporze o koronację Anny, Jadwiga usunęła się z Wawelu. Przeniosła się do Sącza, gdzie zamieszkała z nią wnuczka Konstancja, córka Kunegundy. W dyplomach z lat 1333- 1337 występuje ona z tytułem „prześwietnej i najjaśniejszej pani (…) z łaski bożej królowej Polski” – bądź też – „królowej Polski i pani ziemi sądeckiej”. Dyplomów monarchini wydawała wiele, niezwykle aktywnie zarządzając swoim małym państewkiem na pograniczu polsko-węgierskim. Sprowadzała osadników, zakładała wsie, nagradzała wiernych poddanych, rozstrzygała spory sądowe.

Królowa przed samą śmiercią wstąpiła do zakonu klarysek w Sączu. W habicie zakonnym zajmowała się dalej sprawami publicznymi. Jeszcze jako mniszka utrzymywała własny dwór. Zmarła w klasztorze 10 grudnia 1339 r. w Sączu i tam ją pochowano. Przyjmując, że urodziła się w 1266 r., odeszła w wieku 73 lat, co czyni ją jedną z najdłużej żyjących monarchiń.

Tekst: Agnieszka Tomaszewska
Wersja do druku
Wersja PDF