#KaliszKobiet - Maria Dąbrowska

Przez cały marzec w ramach akcji #KaliszKobiet przypominać będziemy znane i cenione, zasłużone dla naszego miasta kobiety.

Powieściopisarka, eseistka, dramatopisarka, tłumaczka dzieł literatury duńskiej, angielskiej i rosyjskiej. Autorka „Nocy i dni”, w których sportretowała Kalisz. Kobieta wyzwolona, oświecona, nowoczesna. Laureatka wielu nagród i wyróżnień.  

Urodziła się 6 października 1889 r. w Russowie, w którym mieści się muzeum poświęcone jej życiu i twórczości. Pochodziła ze zubożałej szlachty, córka Ludomiry z Gałczyńskich i Józefa Szumskiego. Uczyła się w szkole średniej w Kaliszu, a następnie — w związku z bojkotem szkoły rosyjskiej — na pensji w Warszawie. Po ukończeniu studiów przyrodniczych w Lozannie i Brukseli studiowała socjologię i ekonomię na Université Nouvelle w Brukseli. Podczas studiów należała do organizacji niepodległościowej Filarecja, a w jej ramach do tajnego Stowarzyszenia im. J. Lelewela.

Wyszła za mąż za Mariana Dąbrowskiego – działacza socjalistycznego, zaprzyjaźnionego z Józefem Piłsudskim. Po jego śmierci związała się ze Stanisławem Stempowskim, urzędnikiem ministerstwa rolnictwa, w którym pracowała pisarka. Ich związek trwał do śmierci Stempowskiego w 1952 r. Maria Dąbrowska znana była z licznych romansów i przyjaźni. Z pisarką Anną Kowalską związana była przez 20 lat.

Za „Noce i dnie” została nominowana do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1939, 1957, 1959 i 1960. Powieść przedstawia losy kilku pokoleń szlacheckiej rodziny Niechciców. Jej akcja toczy się w Kaliszu, nazwanym w powieści Kalińcem oraz na jego obrzeżach. „Noce i Dnie” uznane zostały przez krytyków literatury najlepszą powieścią w historii literatury polskiej.

W 1910 r. zadebiutowała jako publicystka w „Gazecie Kaliskiej” i „Zaraniu”. Trzy lata później w gazecie „Echo Literack-Artystyczne” opublikowała swoje pierwsze opowiadanie „We Francji... ziemi cudzej”. Współredagowała pisma „Chłopska Sprawa” i „Polska Ludowa”. Jej międzywojenną twórczość otwierają opowiadania umieszczone w zbiorach „Dzieci ojczyzny” (1918) i „Gałąź czereśni” (1922). Uwagę czytelników zwróciły opowiadania „Uśmiech dzieciństwa” (1923).W 1926 r. powstał cykl „Ludzie stamtąd”. W latach 1932-1934 powstały tomy „Nocy i dni”. W 1938 r. wydane zostały opowiadania zebrane w tomie „Znaki życia”. Rok później powstał dramat historyczny „Geniusz sierocy”. W 1928 r. napisała powieść „Domowe progi”, będącą pierwszą wersją tomu drugiego „Nocy i dni”. Jest autorką: „Marcina Kozery” (1927), „Przyjaźni” (1927), „Czystego serca” (1936), „U północnych sąsiadów” (1929). W 1945 napisała dramat „Stanisław i Bogumił”, wystawiony na scenie dopiero w 1966. Pracowała nad przekładem z języka angielskiego „Dziennika” S. Pepysa, który ukazał się drukiem w 1952. W 1955 r. powstał zbiór opowiadań „Gwiazda zaranna”. W 1956 ukazał się zbiór „Myśli o sprawach i ludziach” obejmujący artykuły i rozprawy o pisarzach (o Mickiewiczu, Słowackim, Prusie, Orzeszkowej, Kasprowiczu, Wyspiańskim, Żeromskim, Strugu, Kadenie - Bandrowskim, Gogolu, Tołstoju). Publikowała w „Ziemi Kaliskiej”.

Maria Dąbrowska zmarła 19 maja 1965 w Warszawie.

Odznaczona została: Złotym Krzyżem Zasług, Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I klasy, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem 10-lecia Polski Ludowej, Złotym Wawrzynem Akademickim, Nagrodą Państwową I stopnia, tytułem Doktora Honoris Causa Uniwersytetu Warszawskiego. Otrzymała tytuł Honorowy Obywatel Miasta Kalisza.

Tekst: Anna Błaszczyk, zdjęcie: Archiwum Państwowe w Kaliszu
Wersja do druku
Wersja PDF