#KaliszKobiet - Wanda Karczewska

Przez cały marzec w ramach akcji #KaliszKobiet przypominać będziemy znane i cenione, zasłużone dla naszego miasta kobiety.

Urodziła się 5 grudnia 1913 r. w Wieliczce, ale dzieciństwo i lata szkolne spędziła w Kaliszu, gdzie w 1931 r. zdała egzamin maturalny w Gimnazjum Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu.

Studiowała filologię klasyczną i dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim. Wczesne pisarstwo Karczewskiej przepełnione było fascynacją tematyką marynistyczną – sama zresztą żeglowała, a jej marzeniem było wstąpienie do Szkoły Morskiej, do której dostęp dla kobiet był wtedy zamknięty. Dlatego też w jej twórczości z lat 30. widoczna jest tęsknota za dalekimi podróżami, fascynacja morzem oraz opisy polskiego wybrzeża. Zadebiutowała w 1937 r. powieścią marynistyczną pt. Ludzie spod żagli, za którą otrzymała nagrodę marynistyczną im. Jerzego Szareckiego.

W czasie wojny udzielała się na rzecz autonomii Wolnego Miasta Gdańska, pisząc reportaże i artykuły o jego polskości - z tego powodu była poszukiwana przez gestapo. Ukrywała się w Bydgoszczy, Poznaniu i Kaliszu. W toku śledztwa służby niemieckie dotarły do kaliskiego domu Karczewskiej i umieściły jej matkę, Bronisławę Karczewską oraz brata, Józefa w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu-Brzezince, gdzie obydwoje zginęli.

Po wojnie zamieszkała w Poznaniu. W 1945 roku na deskach Teatru Polskiego w Poznaniu zadebiutowała jako dramaturg sztuką zatytułowaną Ziemia oskarża. Sztukę reżyserował Stefan Drewicz, późniejszy mąż pisarki (pierwszym mężem był Zbigniew Jasiński). Dzięki intensywnej działalności twórczej zaczęła odgrywać znaczącą rolę w poznańskim życiu intelektualnym. Tu w latach 1945-50 pełniła funkcję sekretarza Oddziału Poznańskiego ZZLP (od 1949 ZLP), w latach 1945-47 była kierowniczką literacką Teatru Polskiego, a od 1946  do 1948 kierowniczką artystyczną poznańskiego kabaretu artystycznego Kukułka, brała też udział w wielu wieczorach autorskich organizowanych przez wydawnictwo Czytelnik. W 1960 r. za swoją działalność artystyczną otrzymała nagrodę literacką miasta Poznania.

Z Poznania Karczewska przeniosła się do Łodzi w 1952 r. W 1978 r. pisarka uhonorowana została nagrodą literacką miasta Łodzi. W 1957 r. zamieszkała na rok w Szczecinie, gdzie pełniła funkcję zastępcy redaktora naczelnego tygodnika społeczno-kulturalnego „Ziemia i Morze”.

Jednakże zawsze największym sentymentem Karczewska darzyła Kalisz, w którym mieszkała w latach 1918-1931. Było to jedyne miasto, któremu poświęciła osobny zbiór wierszy – Powrót do Kalińca w 1988 roku; w tym samym roku książka zdobyła nagrodę miasta Kalisza, a autorka Honorową Odznakę Miasta Kalisza. Wiele odniesień do realiów kaliskich można też znaleźć w powieści "Wizerunek otwarty" z 1962 r.

Uznanie zdobyła sobie antypowieścią z 1959 r. pt. Odejście, nagrodzoną nagrodą państwową IV stopnia, o której wypowiadali się m. in. Jarosław Iwaszkiewicz, Jan Śpiewak i Anka Kowalska. W latach 1963-1964 współpracowała z zespołem redakcyjnym tygodnika „Odgłosy”. W 1965 r. ukazała się powieść Weekend w Riverside - echo amerykańskiej podróży Karczewskiej z 1961 roku, w 1973 r. saga rodzinna Głębokie źródła. Wydała zbiory opowiadań: Czarne konie (1959), Partia golfa (1966) i Linia światła (1970). W swoim dorobku ma także zbiory opowiadań oraz książki dla dzieci, m.in. „Brzydal”. Powiastka dla dzieci z myślą, aby dla zwierząt były dobre (1948), Niezwykłe przygody arcypsa Puka-Burego (1985).

Tłumaczyła z języka czeskiego, była autorką przekładów literackich m. in. Aloisa Jiràska i Jana Nerudy, a także teatralnych – z języka francuskiego: w tym Skargi przeciw nieznanemu Georges’a Neveux (1957).

Za swoją twórczość Wanda Karczewska była wielokrotnie nagradzana. Oprócz wymienionych wcześniej wyróżnień związanych z Poznaniem, Łodzią i Kaliszem, pisarka otrzymała nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1989), odznaczona została też m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1956) i Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski (1971).

Zmarła w Łodzi 29 września 1995 r. Od 2011 r. w Kaliszu odbywa się Ogólnopolski Festiwal Poetycki im. Wandy Karczewskiej; festiwalowi towarzyszy konkurs poetycki.

Tekst: Agnieszka Tomaszewska - Kancelaria Prezydenta Miasta Kalisza
Wersja do druku
Wersja PDF