#KaliszKobiet - Witka Kowner

Przez cały marzec w ramach akcji #KaliszKobiet przypominać będziemy znane i cenione, zasłużone dla naszego miasta kobiety.

Witka Kowner z domu Kemper – działaczka żydowskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej, syjonistka, członkini oddziału „Mściciele”, która tropiła i wykonywała wyroki na nazistach.

Urodziła się 14 marca 1920 roku w Kaliszu w rodzinie polskojęzycznych żydowskich kupców. Już jako dziecko była niezależna i silna, wcześnie zaczęła zarabiać na własne utrzymanie. Jeszcze jako uczennica przystąpiła do prawicowej organizacji paramilitarnej Betar. Znajomi przekonali ją jednak do przejścia do lewicowo-syjonistycznego Ha-Szomer ha-Cair.

Po ukończeniu gimnazjum podjęła studia na Uniwersytecie Warszawskim. Działała w studenckiej organizacji Awuka, wchodzącej w skład Ha-Szomer Ha-Cair - międzynarodowej żydowskiej struktury młodzieżowej, związanej ze Światowa Organizacją Syjonistyczną.

Tuż po wybuchu II wojny światowej udała się razem z bratem do Wilna. W mieście tym syjoniści mieli wówczas swój punkt kontaktowy. Razem z innymi członkami Ha-Szomer Ha-Cair zaangażowała się w ruch oporu. Od wkroczenia Niemców do miasta w czerwcu 1941 roku razem z innymi działaczami – m. in. przyszłym mężem, Abą Kownerem - przygotowywała się do powstania w tamtejszym getcie. Wolała w nim pozostać mimo możliwości opuszczenia getta jako posiadaczka aryjskich dokumentów.

Pierwszym atakiem zbrojnym, jaki Witka Kowner przeprowadziła razem z młodzieżową komórką partyzancką, było przemycenie z getta bomby do wysadzenia linii kolejowej. Organizowała także inne akcje sabotażowe, transportowała amunicje, przemycała informacje. Po likwidacji getta wyprowadziła do lasu sześćdziesięcioosobową grupę partyzantów. Grupa ta, znana jako mściciele, przez kilka miesięcy tropiła i wykonywała wyroki na nazistach. Szacuje się, że jej członkowie zabili 212 Niemców, ratując jednocześnie 71 Żydów. Udział Witki Kowner w tych działaniach był na tyle aktywny i zauważalny, że uwieczniono go w jednej z partyzanckich pieśni autorstwa Hirsza Glika.

Zaraz po wojnie pomagała ocalałym żydom dostać się do Palestyny. Działała w tajnej organizacji Nakam, którą dowodził Aba Kowner. Zadaniem grupy było dokonywanie rewanżu na Niemcach za zbrodnie popełniane przez nich w obozach zagłady. Początkowo Nakam działał we Włoszech, ale w 1946 roku, po kilku nieudanych akcjach i braku poparcia dla tego rodzaju aktywności, bojownicy przenieśli się do Palestyny.

W tym samym roku Witka i Aba Kowner wzięli ślub. Po dwóch latach urodził im się syn Michał, po kolejnych ośmiu na świat przyszła córka Szlomit. W 1965 roku Witka Kowner rozpoczęła studia z zakresu psychologii klinicznej. Opracowała autorską metodę psychoterapii. Zajmowała się terapią dzieci w kibucu En ha-Choresz, w którym mieszkała.

Zmarła w 2012 roku.

Tekst: Juliusz Kowalczyk, zdjęcie: Wirtualny Sztetl
Wersja do druku
Wersja PDF