Nagroda „Kustosz Pamięci Narodowej” ma charakter ogólnopolski i przyznawana jest za wybitne dokonania na polu upamiętniania historii narodu polskiego w latach 1939–1989 oraz za działalność zbieżną z ustawowymi celami Instytutu Pamięci Narodowej. Laureatów wyłania kapituła nagrody, na czele której stoi prezes IPN. Nagrodę otrzymuje osoba, instytucja lub organizacja społeczna.
 
Od 2012 r. jedno z pięciu wyróżnień może zostać przyznane pośmiertnie, co pozwala wyrazić wdzięczność i uznanie także tym osobom, które nie mogły ich doświadczyć za życia. Wyróżnienie ma charakter honorowy, a jego laureaci otrzymują tytuł Kustosza Pamięci Narodowej.
 
W roku 2020 nagroda zostanie przyznana po raz dziewiętnasty.
 
Wszystkich zainteresowanych zachęcamy do zgłaszania kandydatur poprzez wypełnienie i przesłanie formularza online dostępnego na stronie Instytutu Pamięci Narodowej:

Zgłaszający jest zobowiązany razem z wnioskiem przesłać na adres kustosz@ipn.gov.pl podpisaną przez kandydata zgodę na przetwarzanie danych (dokumenty te dostępne są do pobrania na stronie formularza zgłoszeniowego).

 W gronie wyróżnionych tytułem Kustosza Pamięci Narodowej znajdują się m.in.: Tomasz Strzembosz (2002), Władysław Bartoszewski (2004), Zofia i Zbigniew Romaszewscy (2006), Zofia i Andrzej Pileccy (2015), Prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski (2019), a także Komitet Katyński (2010), Społeczny Komitet Pamięci Górników KWK „Wujek” w Katowicach poległych 16 grudnia 1981 r. (2011), Stowarzyszenie „Memoriał” (2012) i Polskie Muzeum w Rapperswilu (2015).