Lekcja dendrologii – tajemnice drzew z lasu Wolica

 Drzewa – żywi nauczyciele natury

W lesie Wolica, tuż za Kaliszem, powietrze pachnie igliwiem, wilgotną ziemią i korą starych dębów. Jeśli się dobrze wsłuchasz, usłyszysz ciche szelesty liści – to drzewa, nasi najstarsi nauczyciele, prowadzą swoją własną lekcję. Mówią o czasie, o wzroście i o cierpliwości. Ich język nie ma słów, a jednak można go zrozumieć – wystarczy popatrzeć.

Drzewo to coś więcej niż roślina. To żywy organizm o niezwykłej budowie, w którym wszystko ma sens: od najmniejszego liścia po potężny pień. Drzewo żyje w rytmie pór roku, oddycha, pije, wytwarza tlen, karmi inne istoty i daje schronienie. w cieniu drzewa odpoczywa człowiek, w jego konarach gnieździ się kos, a w spróchniałym pniu zakłada dom jeż.

 Drzewo a drewno – życie i pamięć

Czym różni się drzewo od drewna? Drzewo to istota – rosnąca, zielona, zdolna do wzrostu i wymiany z otoczeniem. Drewno to jego część – tkanka, która po ścięciu zachowuje swoją strukturę, lecz przestaje żyć. Drewno staje się wtedy materiałem – ciepłym, szlachetnym, noszącym pamięć życia. z dębu powstaje stół, który może służyć kolejnym pokoleniom, a w jego słojach zapisane są lata suszy i lata obfitych deszczów.

 Po co drzewom liście i dlaczego je zrzucają?

Wiosną liście rozwijają się niczym małe dłonie, które wyciągają się ku słońcu. To w nich odbywa się cud fotosyntezy – procesu, dzięki któremu z wody, dwutlenku węgla i światła powstaje tlen i cukry potrzebne do życia. Liście to kuchnia drzewa.

Gdy nadchodzi jesień i dni stają się krótsze, drzewo zamyka swoje kuchenne okna. Zanim liście odpadną, roślina odzyskuje z nich cenne substancje. Zielony barwnik – chlorofil – zostaje rozłożony i zmagazynowany w pniu. To dlatego jesienne liście przybierają złote i czerwone kolory: to pożegnanie pełne barw, nie śmierć, lecz przygotowanie do zimowego snu. Zimą drzewa śpią, by wiosną znów się obudzić.

 Jakie funkcje pełnią drzewa?

Drzewa to prawdziwi strażnicy życia. Produkują tlen, zatrzymują wodę w glebie, dają cień i chłód w upalne dni, stabilizują klimat. Ich korzenie wiążą ziemię, zapobiegając erozji, a korony stanowią dach dla tysięcy organizmów.

W lesie Wolica spotkasz dęby szypułkowe, sosny zwyczajne, brzozy brodawkowate, graby i olsze. Każde z nich ma inny charakter i inne zadania. Sosna wznosi się prosto ku słońcu, lekka i smukła, odporna na suszę. Dąb – rozłożysty, majestatyczny – trwa przez stulecia. Brzoza błyszczy białą korą, wprowadzając do lasu światło. Grab jest cichy i cierpliwy, rośnie powoli, lecz wytrwale. Razem tworzą wspólnotę – zielone miasto, które żyje własnym rytmem.

 Jak drzewa się rozmnażają?

Każde drzewo rozmnaża się inaczej. Większość wysyła w świat nasiona – niektóre lekkie jak piórko, unoszone wiatrem, inne zamknięte w ciężkich szyszkach. Dąb rozsiewa żołędzie, które lubią zakopywać sójki i wiewiórki. Czasem z zapomnianego żołędzia wyrasta nowe życie – młody dąb, gotowy, by rozpocząć własną historię. Brzozy wysyłają tysiące maleńkich nasionek, które wiatr potrafi przenieść na duże odległości. Sosna ukrywa swoje potomstwo w szyszkach, czekając, aż wiatr lub ogień otworzą ich łuski. To natura bez pośpiechu – każda wiosna to nowa lekcja wzrastania.

 Leśna sieć – jak drzewa się porozumiewają

Drzewa potrafią się także komunikować. Ich korzenie łączą się z grzybnią, tworząc podziemną sieć – swoisty leśny internet, zwany Wood Wide Web. Dzięki niej przekazują sobie substancje odżywcze i ostrzeżenia o zagrożeniach. Stary dąb potrafi wspierać młode siewki w cieniu swojego pnia. To wspólnota, nie rywalizacja.

 Jak rozpoznać drzewa w lesie Wolica?

W lesie Wolica możesz nauczyć się rozpoznawać gatunki drzew po korze, kształcie liści i sylwetce korony.

• Dąb szypułkowy – liście z głębokimi klapami, kora gruba, spękana, ciemna.
• Brzoza brodawkowata – biała kora łuszcząca się cienkimi płatkami, liście trójkątne.
• Sosna zwyczajna – igły rosnące parami, zapach żywicy, kora czerwonawa.
• Grab pospolity – liście chropowate, z wyraźnym unerwieniem, kora gładka i szara.

Spacerując po lesie, przyglądaj się koronom drzew: dąb rozpościera ramiona szeroko, sosna pnie się ku górze, a brzoza tańczy na wietrze jak delikatna wstążka.

 Drzewa – kronikarze czasu

Drzewa są mistrzami przetrwania. Nie potrafią uciec, więc bronią się w inny sposób – wydzielają zapachy i substancje chemiczne, które odstraszają szkodniki. Gdy jedno drzewo zostanie zaatakowane przez owady, potrafi ostrzec sąsiednie. Wtedy cały las zaczyna produkować gorzkie związki w liściach – niewidzialną tarczę przeciwko intruzom.

Każdy słój widoczny na ściętym pniu to jeden rok życia drzewa – lata deszczowe i suche, ciepłe i chłodne. w ten sposób drzewo staje się kroniką klimatu i świadkiem historii.

 Las Wolica zaprasza do nauki wśród drzew. Patrz, dotykaj, ucz się – natura mówi do tych, którzy chcą słuchać.